Rio Tinto, Sırbistan’ın batısındaki Jadar Vadisi’nde yürütülmesi planlanan dev lityum projesinden şimdilik vazgeçti. 2024 yazında hükümet, önceki kararlarını tersine çevirerek projeye yeniden onay vermişti ancak şirket, artık önceliğini “kısa vadeli fırsatlara” vermeyi tercih ediyor. Onay süreci hâlâ tamamlanmamış Jadar projesinin askıya alınması, yeni CEO Simon Trott’un maliyetleri azaltma ve operasyonları sadeleştirme hedefinin bir parçası olarak değerlendiriliyor. Bloomberg’e sızan bir şirketteki iç yazışmada bu karar doğrulandı ve bir şirket sözcüsü, ayrıntı vermekten kaçınarak durumu teyit etti.
Rio Tinto yıllardır Jadar Vadisi’ndeki lityum rezervlerini işletmek istiyordu ancak çevresel kaygılar nedeniyle bölge halkının sert protestolarıyla karşı karşıyaydı. Buna karşın Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vučić projeyi destekliyordu. Yaz aylarında hükümet, projeyi yeniden başlatmak için hukuki zemini hazırlamıştı. Bölgenin Avrupa’nın en büyük lityum rezervlerini barındırdığı düşünülüyor. Ancak şirket, bürokratik engellerin ve halk direnişinin sürmesi nedeniyle sabrının tükendiğini belirtiyor. İç yazışmada şu ifadeler yer aldı: “Onay süreçlerinde ilerleme kaydedilmediği için mevcut yatırım ve kaynak tahsis seviyesini sürdüremiyoruz.”
Kararın, Ağustos ayında CEO koltuğuna oturan Simon Trott’un yönetim yaklaşımını yansıttığı belirtiliyor. Bloomberg’e göre Trott, şirketi sadeleştirmeyi ve yatırımları büyüme alanlarına yoğunlaştırmayı hedefliyor. İlk adımları arasında şirketi üç ana bölüme ayırmak bulunuyor: demir cevheri; lityum ile birlikte yönetilecek alüminyum; ve bakır. Ayrıca lityum biriminin başındaki Paul Graves’in ayrılacağı da iç yazışmalarda ortaya çıkmıştı.
Rio Tinto son dönemde büyük yatırımlar yapmış durumda. 2024’te lityum üreticisi Arcadium’un 6,7 milyar dolara satın alınması şirketin lityuma verdiği önemin göstergesiydi. Şirket, Arjantin’deki ilk lityum madenciliği sahasına 2,5 milyar dolar ek yatırım yapmayı da planlıyordu. Lityumun, demir cevheri, alüminyum ve bakırın yanına dördüncü stratejik ayak olarak eklenmesi hedeflenmişti. Bu stratejinin merkezinde ise Arjantin’deki Rincon projesi bulunuyor.
Ancak Sırbistan cephesinde işler planlandığı gibi gitmedi. Rio Tinto, 2026’ya kadar yılda 58.000 ton batarya sınıfı lityum karbonat üretmeyi hedefliyordu. Proje için elektrikli damperli kamyonlar, atık yığınlarının yeşillendirilmesi ve maden suyunun arıtılması gibi çevresel önlemler açıklanmıştı. Buna rağmen protestolar hiç durmadı. Tepkiler nedeniyle hükümet, seçimler öncesi 2022’de bölgesel kalkınma planını iptal ederek projenin hukuki temelini ortadan kaldırmıştı.
Bu iptal kararı 2024 yazında yeniden gündeme geldi. Temmuz 2024’te Sırbistan Anayasa Mahkemesi, 2022’deki iptalin hukuka aykırı olduğuna hükmetti ve hükümet yeni bir düzenleme ile madencilik yolunu yeniden açtı. Rio Tinto’nun yaptığı arazi alımları ve yatırımlar nedeniyle projeyi sürdürmeye istekli olduğu düşünülüyordu. Ancak şirketin son adımı bunun çok iyimser bir beklenti olduğunu ortaya koydu.
Projenin geleceği şu an belirsiz. Bu duraklatmanın, Sırbistan’ın AB ile hedeflediği ham madde anlaşmasını da geçersiz hâle getirme ihtimali bulunuyor.
Leave a Reply